شرکت اورستد (Orrsted) دانمارکی که در زمینه‌ تولید برق بادی در آب های ساحلی پیشتاز جهان است، در پاسخ به تقاضای کشورهای هلند و بلژیک برای مصرف هیدروژن سبز، برنامه‌ بلند‌پروازانه‌ خود برای ساخت یکی از بزرگترین مجتمع‌ های صنعتی الکترولیز به مقیاس یک گیگاوات در ساحل دریای شمال به نام (SeaH2Land) را اعلام کرده تا بزرگترین مجموعه تولید هیدروژن سبز در سواحل دریای شمال و اروپا را ایجاد کند (تصویر زیر). قرار است که محصول هیدروژن سبز توسط یک خط لوله‌ 45 کیلومتری فرامرزی، مراکز مصرف را تحت پوشش قرار دهد. برق مربوطه از طریق توربین های بادی منصوب در آب های ساحلی تأمین می‌ شود. زیرساخت های این مجتمع توسط گروهی سرمایه‌گذار و در عین حال متقاضی مصرف مشتمل بر آرسلورمیتال (ArcelorMittal)  بزرگترین تولید کننده‌ی فولاد جهان (خارج از چین)، یارا (Yara) پیشروترین تولید کننده‌ آمونیاک جهان، داو بنلوکس (Dow Benelux)  یکی از بزرگترین شرکت های علم مواد جهان، شرکت پالایشگاهی زیلند  (Zeeland Refinery) که تحت مالکیت بزرگترین شرکتهای نفت و گاز و تأمین کننده‌ی هیدروژن کم کربن می‌باشد[، حمایت مالی می‌شود تا برای تولید محصولات پاک نظیر فولاد، آمونیاک، اتیلن و سوخت آینده کشورهای هلند و بلژیک به کار رود و سطح تولید کربن آنها را به میزان مورد نظر در سال 2030 تنزل دهد.

البته تأسیسات الکترولیز یک گیگاواتی، تنها به 20 درصد از تقاضای سال 2030 پاسخ می‌ دهد. در حال حاضر تولید و تقاضای مجتمع‌ های بندری دریای شمال به میزان 580 هزار تن سوخت فسیلی در سال است، که در نوع خود بزرگترین در اروپاست. این مقدار در سال 2050 به یک میلیون تن (یا معادل 10 گیگاوات الکترولیز) بالغ می‌گردد. در حال حاضر بخش بزرگی از این تقاضا توسط هیدروژن خاکستری تأمین می‌ شود. اورستد پیشنهاد داده که تأسیسات الکترولیز را مستقیماً به مراکز تولید 2 گیگاواتی توربین های بادی آب های ساحلی متصل کند. از طرف دیگر یک شبکه‌ برق 380 کیلو ولتی به سیستم الکترولیزی در طرف دیگر رودخانه متصل می‌ گردد که منطقه را به یک هاب بزرگ انرژی تبدیل می‌ کند. در مرحله‌ اول، ظرفیت تأسیسات الکترولیز مزبور 500 مگاوات و در مرحله‌ی دوم به یک گیگاوات بالغ می‌ شود.  پروژه‌ (SeaH2Land)  بهترین چشم انداز برای ترسیم نقشه‌ راه ساخت تأسیسات الکترولیز از طریق اتصال به توربین های بادی آب های ساحلی است. این مجموعه، کشور هلند را ترغیب به سرمایه‌ گذاری برای تولید برق آب های ساحلی به میزان 3 تا 4 گیگاوات تا سال 2030 می‌نماید.

در اوایل سال 2021 شرکت هیدروژن پاک آکِر (Aker Clean Hydrogen) و شهرداری آوکرا (Aukra) جزیره‌ ای کوچک واقع در منتها الیه شمال نروژ، موافقتنامه‌ ای را امضاء کردند که بر اساس آن به شرکت هیدروژن پاک آکر حق اکتشاف و توسعه‌ پروژه‌ تولید هیدروژن، آمونیاک و محصولات ذیربط را اعطاء می‌ کرد. شرکت آکر در نظر دارد که تا سال 2030 به ظرفیت نصب شده‌ 5 گیگاوات در جهان برسد. چند ماه بعد شرکت آکر و شرکت کیپ اُمگا (CapeOmega)  تفاهم نامه‌ برپایی یک هاب هیدروژن پاک در آوکرا را به امضاء رساندند. متعاقباٌ این دو شرکت با شرکت شل نروژ (AS Norske Shell) تفاهم نامه‌ سه جانبه‌ ای را به امضاء رساندند تا در راستای ایجاد این هاب هیدروژن،  نسبت به راه اندازی تأسیسات هیدروژن پاک حاصل از تصفیه گاز طبیعی استخراجی (Nyhamna) واقع در همان جزیره اقدام کنند. شرکت شل بهره‌ بردار یک میدان گازی و تأمین کننده‌ خدمات فنی در آوکرا است. این شرکت همچنین مالک یک پروژه‌ مشترک حمل و ذخیره‌ گازکربنیک است و برای دستیابی به کسب و کار انرژی بدون کربن در سال 2050 کاملاً برنامه ریزی کرده است. کلاً در نظر است که گاز هیدروژن سبز آوکرا (تصویر زیر) برای کربن‌ زدایی از فرایندهای صنعتی محلی، حمل و نقل دریایی و جاده‌ ای و همچنین صدور آن به سایر نقاط اروپا به بهره برداری برسد.

کشور استرالیا دارای منابع غنی زغال سنگ و همچنین انرژی‌ های تجدید‌پذیر است. این کشور در سال 2019 راهبرد ملی خود نسبت به تولید هیدروژن را اعلام کرد که بر اساس آن، برای دستیابی به تقاضای بالای ژاپن، کره جنوبی و سنگاپور، توسعه‌ی بازار صادراتی را در اولویت قرار داده و در این رابطه از هر گونه توسعه‌ تأسیسات الکترولیزی حمایت می‌ کند.

پروژه‌ فوق العاده بزرگ تبدیل انرژی تجدید‌ پذیر هیدروژن سبز در منطقه‌ غربی کشور (به نام هاب انرژی تجدید‌پذیر آسیا) در مراحل پیشرفت قرار دارد. در منطقه‌ ای به وسعت قریب  6500 کیلومتر مربع، این هاب بادی و خورشیدی در حال شکل‌ گیری است. هدف اصلی از اجرای این برنامه، تولید هیدروژن و آمونیاک برای صادرات است. در مرحله‌ اول، تولیدی معادل 15 گیگاوات انرژی هدف‌ گذاری شده و از سازمان محیط زیست کشور هم جواز ساخت آن اخذ گردیده است. این کار شامل نصب پانل های وسیع خورشیدی ، 1700 دستگاه توربین بادی و ایجاد شبکه‌ی انتقال انرژی برق که شامل خطوط کابلی زیردریایی به سنگاپور است. علاوه بر عرضه‌ برق تجدید‌پذیر به مناطق محلی، ساخت مجتمع آب شیرین کن، تولید هیدروژن برای صادرات هم مد نظر قرار گرفته است. اولین صادرات برای سال های 8-2027 برنامه ریزی گردیده است.

از طرف دیگر کشور استرالیا در نظر دارد در منطقه‌ گرم شمال کشور، ایجاد یک طرح عظیم در مزرعه‌ 12000 هکتاری  با سرمایه‌ گذاری به مبلغ  6.1 میلیارد دلار را به منظور تولید انرژی خورشیدی حرارتی 10 گیگاواتی (برای جمع آوری بخار آب) و یک تأسیسات ذخیره‌ انرژی 30 گیگاواتی برای صدور برق به کشور سنگاپور از طریق کابل فشار قوی جریان مستقیم 3800 کیلومتری زیردریایی را به ثمر برساند. صدور برق به مبلغ یک میلیارد دلار، برای مصرف یک سالِ 3 میلیون خانوار یا 20 درصد از کل مصرف کشور سنگاپور کفایت می‌کند. برنامه‌ شروع اجرای پروژه کابل‌کشی زیردریایی در سال 2023 و خاتمه‌ی آن در سال 2027 می‌باشد.

منطقه‌ مهم تولید هیدروژن، خاورمیانه و شمال آفریقا (MENA) است که دارای آفتابی سوزان، مناطق گسترده‌ بادخیز و و نزدیکی به بازارهای اصلی آسیا و اروپا می‌باشد. این منطقه‌ وسیع، بهترین محل برای کسب درآمد از محل صادرات هیدروژن است. کشورهای متعددی در این راستا گام برداشته‌اند. کشورهای عربستان سعودی و عمان بیشترین سطح توسعه را در این رابطه داشته‌اند.

عربستان سعودی قصد دارد در شهر و منطقه اقتصادی ویژه‌ی نئوم (Neom) در شمال غربی کشور (و بالاترین منطقه‌ی دریای سرخ)، تسهیلات عظیم تولید هیدروژن برپا سازد. تمامی انرژی این منطقه‌ی ویژه که مجهز به آخرین دستاوردهای فناورانه‌ی پیشرفته‌ی جهان خواهد بود، توسط انرژی تجدید‌پذیر تأمین می‌شود. اولین گام، اجرای پروژه‌ی تولید هیدروژن بدون کربن از طریق الکترولیز است و با اجرای کامل این پروژه، 4 گیگاوات انرژی تجدید‌پذیر حاصل از باد و خورشید تهیه و ذخیره می‌گردد. قرارداد تأسیسات الکترولیز 2 گیگاواتی با شرکت تیسن‌کروپ بسته شده است. با انعقاد قرارداد با شرکت اِرپروداکت نیز از سال 2025 روزانه 650 تن هیدروژن بدون کربن برای مصارف منطقه ای تولید می شود. قرار است که تولید 1.2 میلیون تن آمونیاک سبز برای صادرات نیز صورت ‌پذیرد.

عمان نیز در نظر دارد که هیدروژن بدون کربن را با بخش پتروشیمی خود یکپارچه سازد و در این راه از آفتاب و بادهای ساحلی بهره‌گیری کند. اجرای آن در نزدیکی یک پالایشگاه شهر الدُقم (Duqm)، و در مرکز صنعتی و منطقه‌ی ویژه‌ی اقتصادی برنامه‌ریزی شده است. هم اکنون پروژه در حال طراحی مهندسی است. در نظر است که هیدروژن سبز به صنعت شیمیایی آن تزریق شود. علاوه بر آن، بخشی از هیدروژن بدون کربن و مشتقات آن به بندر انتورپ اروپا هم صادر گردد. در فاز اول بخش بزرگی از این منطقه‌ی ویژه، به ساخت کارخانه‌ی تولید هیدروژن با ظرفیت الکترولیزی 500 مگاوات اختصاص می‌یابد.

برنامه‌ی ایجاد یک هاب هیدروژن در چوبو ژاپن از سوی کنسرسیومی شامل دولت، شرکتهای بین المللی ژاپن و سایر سرمایه گذاران تهیه شده تا نسبت به تولید سالانه‌ی 40 هزارتن هیدروژن در سال 2025 و 110 هزارتن در سال 2030 اقدام شود. این مقدار هیدروژن برای مصارف حمل و نقل، ایستگاههای شارژ هیدروژن، بنادر و فرودگاهها، نیروگاهها و صنایع فولادِ همین منطقه و باقیمانده هم برای صدور به سایر نقاط کشور و جهان در نظر گرفته شده است.

اخیراً برای شروع یک مگاپروژه‌ی جدید، چهار شرکت معظم شل، صنایع سنگین میتسوبیشی، واتنفال آلمان همراه با واحد تأمین کننده‌ی حرارتی شهرداری هامبورگ، کنسرسیومی را تشکیل داده اند تا با استفاده از یک سیستم  الکترولیزی عظیم، از معدن زغال سنگ در حال تعطیلی نزدیک هامبورگ، هیدروژن سبز تولید کنند (تصویر زیر). این پروژه‌ی 100 مگاواتی که از حمایت مالی دولت آلمان و احتمالاً اتحادیه‌ی اروپا برخوردار خواهد بود، می‌بایست طبق برنامه در سال 2025 به ثمر بنشیند. چنین پروژه‌ای از آن جهت دارای اهمیت زیاد است که با تداوم روند فعلی، کلیه‌ی معادن زغال سنگ جهان به خاطر آلودگی زیاد بسته خواهند شد و بسیاری از کارگران آنها بیکار می‌شوند. در واقع موفقیت در اجرای این پروژه می‌تواند معادن بسیار بزرگ زغال سنگ جهان را همچنان سرپا نگاه دارد.

در یک پروژه‌ دیگر، یک شرکت آلمانی برنده‌ی مناقصه‌ای شده که بر اساس آن مقرر است با استفاده از برق هیدرولیکی سدّی واقع در کِبک کانادا، کارخانه‌ی تولید هیدروژن توسط الکترولیز برپا ‌شود. با اجرای این نوع پروژه‌ها می‌توان هنگامی که میزان تقاضا در ساعات یا فصولی از سال اندک است، بخش از برق تولیدی را صرف ایجاد هیدروژن کرد تا از این راه به ذخیره سازی برق مبادرت گردد.

در یک دهه اخیر، ترسیم راهبردها در بازارها و کشورهایی چون اتحادیه‌ی اروپا، انگلیس، کانادا، ژاپن، کره جنوبی و سایرین، تقاضای جهانی را به ده ها گیگاوات بالا برده است. بر مبنای اقتصاد مقیاس، افزایش حجم تولید بر قیمت تمام شده‌ی محصول آثار مطلوبی بر جای می‌ گذارد. در اجرای یک سری مگاپروژه در شمال انگلستان، کاهش هزینه در سه سطح انجام پذیرفته است. در سطح اول ارتقای ظرفیت واحدهای 2 مگاواتی به 5 مگاواتی که کاهش هزینه‌ های نصب و راه اندازی را به دنبال دارد. سطح دوم بر اساس قرارداد EPC با شریک بسیار توانمند اجرایی (Linde) برای برپایی یک پروژه‌ی 350 مگاواتی صورت می‌ پذیرد. سطح سوم بر مبنای خودکار شدن سیستم ها و در مقیاس‌هایی بالاتر از آن تحقق می‌ یابد که یقیناً صرفه‌ جویی‌های مورد نظر را به دنبال دارد. در دوره‌های بعدی قرار است که واحدهای 700 و سپس یک گیگاواتی ساخته شود.

 چندی پیش در یک واحد تولیدی 10 مگاواتی، قیمت تمام شده به ازای هر مگاوات بالغ بر 800 هزار پوند می‌گردید. در یک واحد بزرگتر 100 مگاواتی، قیمت تمام شده به ازای هر مگاوات بالغ بر 500 هزار پوند (یعنی قریب  37.5 درصد اختلاف در قیمت تمام شده) می‌شد. چنین تنزل قیمت هایی برای واحدهای بزرگتر نیز تحقق می‌ یابد. اتحادیه اروپا به بازار 40 گیگاواتی در سال 2030 چشم دوخته است.

منطقه‌ مهم تولید هیدروژن، خاورمیانه و شمال آفریقا (MENA) است که دارای آفتابی سوزان، مناطق گسترده‌ بادخیز و و نزدیکی به بازارهای اصلی آسیا و اروپا می‌باشد.

آفکو | مرجع حمل و نقل بین المللی