صادرات سنگ های قیمتی و نیمه قیمتی ایران

گردش سالیانه تجارت سنگ های قیمتی و نیمه قیمتی در جهان حدود ۱۰۰۰ میلیارد دلار است و ایران با وجود این همه پتانسیل فقط ۰٫۲ درصد از سهم تجارت سنگ های قیمتی و نیمه قیمتی را به خود اختصاص داده است و این میزان چیزی حدود ۱۶۰ تا ۱۷۰ میلیون دلار در سال می شود. ایران با اینکه منابع بسیاری در اختیار دارد ولی در فرآوری سنگ ها سرمایه گذاری چندانی انجام نداده است.

سنگ های نیمه قیمتی پس از فرآوری و صادرات ارزش افزوده ای بین ۲۰ تا ۶۰ برابر دارند برای سنگ های قیمتی این رقم حتی تا ۵۰۰ برابر نیز می رسد.

پس تمام این موارد حاکی از این است که این تجارت، یک تجارت پرسود است و سال به سال روند صعودی دارد. صادرات سنگ های قیمتی و نیمه قیمتی فرصت خوبی است برای افرادی که تصمیم دارند وارد صادرات و تجارت پرسود شوند.

قابل ذکر است که با توجه به اینکه فرآیند کانتینر، حمل و نقل، استافینگ و شیپینگ در این زمینه مطرح نیست سرمایه زیادی جهت ورود به تجارت مواد معدنی مطرح نیست، همچنین از آنجایی که این تجارت با توجه به تعداد، وزن و میزان سفارش خریدار شروع میشه صادرکنندگان می توانند با مبالغ بسیار کم این تجارت را شروع کنند و وارد بازار صادرات شوند.

رقبای ایران در تولید سنگ های قیمتی

کشورهای برزیل، هند، ترکیه، روسیه، ایتالیا، آلمان و چین قدرتمند ترین تولید کنندگان سنگ های قیمتی در دنیا هستند. کشور هند از بزرگترین صادرکنندگان و تولید کنندگان سنگ های گرانبها است. که بیشترین صادرات خود را به امارات متحده عربی، هنگ کنگ، آمریکا، بلژیک، تایلند و سنگاپور انجام می دهد.

بررسی سنگ های قیمتی شناسایی شده در ایران

بیشتر سنگ های قیمتی شناسایی شده در ایران عبارتند از: عقیق، فیروزه، سنگ کریستال، گارنت و جاسپر، زیرکن، کريزوکل، یشم، کانی تورمالین، کوارتز (در کوهی )، ژئود، زمرد ( گارنت )، بریل، توپاز و فلوریت.

جاسپر

جاسپر یکی از گونه های مختلف سنگ کوارتز موجود در طبیعت امروز است. سنگی مات و پر از ناخالصی های دی اکسید سیلیکون می باشد.

سنگ جاسپر سنگی رنگین و به صورت رگه دار و لکه دار ظاهر می شود. این سنگ به رنگ های قرمز (رایج ترین نوع این سنگ )، قهوه ای و زرد یافت می شود. گونه های تک رنگ این سنگ بسیار نادر است و ارزش اصلی این سنگ بر اساس اشباع رنگ این سنگ تعیین می شود.

مناطق شناسایی شده :  این سنگ در پیرامون کوه هموتیت در جنوب شرق ایرانشهر در استان سیستان و بلوچستان وجود دارد.

زيرکن

زيرکن در شن‌هاى گوهردار سريلانکا، هندوستان و چين استخراج مى شود. در ايران نيز در آپليت‌هاى توده گرانيتى الوند ( واقع در بندر عباس آباد ) و منطقه بزمان ( واقع در استان سيستان و بلوچستان )  يافت مى شودکه دارای دانه های زیر کن است. زیرکن در رنگ های زرد، قهوه ای، قرمز، سبز، آبی و حتی بی رنگ نیز دیده می شود. توده گرانیتی زریگان در استان یزد نیز وجود دارد.

توپاز

توپاز یکی از سخت‌ترین کانى‌های طبیعت است. رنگ متداول آن قهوه اى طلايى تا زرد است. ذخاير مهم بلورهاى زرد رنگ توپاز در سيبرى و بلورهاى صورتى رنگ در روسيه و بلورهاى آبى رنگ آن در اوکراين، برزيل، سريلانکا و پاکستان يافت مى شود. در ايران برخى از رگه‌هاى پگماتيتى گرانيت الوند داراى توپاز هستند. همچنين آثار آن در جزيره هرمز مشاهده شده است.

یشم

سنگ یشم با درخشندگی خاص و ظاهری نیمه شفاف و دلربا جزو سنگ های قیمتی ایران می باشد. این سنگ سبز رنگ با رگه های بسیار ریز صورتی، زرد و بنفش می باشد.

کريزوکل

این سنگ ظاهری مشابه فیروزه دارد و رنگ آن سبز و آبی با ظاهری نیمه شفاف می باشد. در آمريکا، استراليا، زئير، زامبيا، روسيه، انگليس و ايران در منطقه اى واقع در قوچان ( چکنه – عبدالله گيوى ) يافت مى‌شوند.

بریل

بریل یکی از مهم ترین انواع سنگ های قیمتی می باشد. گونه های شفاف این سنگ تحت عنوان “ بریل قیمتی ” شناخته می شوند. مهم ترین عضو خانواده بریل، زمرد سبز است که بعد از آکوامارین آبی در رتبۀ دوم قرار دارد. اگرچه بریل یکی از مهم ترین انواع سنگ های معدنی است، بریل طلایی هنوز در بین افراد معروف نشده است. بقیه انواع بریل شامل “مورگانیت” صورتی، سفید، و بی رنگ می باشد.

مناطق شناسایی شده :

میکاشیست های کوه سنگی مشهد، در حوالی خواجه مراد

برخی پگماتیت های منطقه همدان

فلوریت

فلوریت بعد از کوارتز یکی از مهم ترین سنگ های معدنی در جهان بین مجموعه داران سنگ های قیمتی می باشد. فلوریت در طیف وسیعی از رنگ ها از بی رنگ تا سیاه دیده می شود. رنگ اصلی فلوریت بنفش است درحالیکه بقیه رنگ ها شامل آبی، سبز، و زرد می باشند. رنگ های نادرتر مانند صورتی، قهوه ای، سیاه، و نارنجی-قرمز می باشند.

فلوریت هایی در طیف رنگی بین این رنگ ها نیز موجود است. اغلب فلوریت ها تک رنگ هستند اما درصد بالایی از فلوریت در رنگ های متعدد موجود هستند.

مناطق شناسایی شده :

کانسار پاچی مینا در نزدیکی سوادکوه، کانسار کمر مهدی در طبس و قهرآباد در سقز کوه لعل کان در نزدیکی کان در نزدیکی معدن سرب و روی انگوران موجود است.

کانی تورمالین

این سنگ در کشورهای برزیل، سریلانکا، جمهوری مالاگاسی، موزامبیک، آنگولا، استرالیا، برمه، هند، زیمبابوه، نامبیا، تانزانیا، روسیه، آمریکا، سوئیس و تایلند یافت می شود. این سنگ دارای تنوع رنگی سیاه، قهوه ای، سبز، صورتی تا قرمز تند، آبی تا سبزآبی و بی رنگ می باشد.

مناطق شناسایی شده :

بلورهای درشت شورل سیاهرنگ در رگه های پگماتیتی گرانیت های مشهد ( نزدیک خواجه مراد )، رگه پگماتیتی موجود در توده گرانیتی الوند در کنار جاده همدان – تورسکان ( مسیر گنج نامه – سرکان ) و توده ی گرانیتی کوه گبری کنار جاده کرمان رفسنجان دیده می شوند.

ژئود

این سنگ در منطقه میان جاده قم- تهران، منطقه شرق قائن نزدیک شاهرخت در دشتی به نام بمرود وجود دارد.

مهم ترین مناطق سنگ های قیمتی ایران در استان های زیر می باشد :

آذربایجان شرقی

آذربایجان غربی

اصفهان

ایلام

اردبیل

بوشهر

خراسان رضوی

خراسان جنوبی

زنجان

سمنان

فارس

قم

کردستان

کرمان

همدان

واردکنندگان سنگ های قیمتی در دنیا

بزرگترین وارد کنندگان سنگ های قیمتی در دهه گذشته کشور هایی چون آمریکا، هند، چین، هنگ کنک و سوئیس می باشند. این کشور ها ۷۳ درصد کل واردات جهان را به خود اختصاص داده اند. کشور های ایتالیا، تایلند، بریتانیا، فرانسه و امارات متحده عربی در رده بعدی بزرگترین کشور های وارد کننده سنگ های قیمتی می باشند. بر اساس آخرین اطلاعات گمرکی ایران در رده ۴۶ بزرگترین واردکنندگان سنگ های قیمتی قرار گرفته است.

از سال ۲۰۰۶  چین جزو ۱۰ کشور اول قرار داشتو در سال های اخیر توانسته است که رتبه اول بزرگترین وارد کننده سنگ های قیمتی را به خود اختصاص دهد. این کشور در سال ۲۰۱۹ توانست ۷۷ درصد از واردات گوهر های قیمتی را به خود اختصاص دهد. همچنین چین حدود ۸۰ درصد بازار سنگ های قیمتی آمریکا را در اختیار خود دارد. با توجه به رابطه خوب چین و ایران می توان صادرات سنگ های قیمتی خوبی را به چین داشت.

بزگترین صادرکنندگان سنگ های قیمتی

در دهه اخیر بزرگترین صادرکنندگان جواهرات که ۶۷ درصد صادرات را به خود اختصاص دادند کشور های سوئیس، هنگ کنگ، آمریکا، تایلند، هند و میانمار می باشند. ایران نیز در این رده بندی بزرگترین صادرکنندگان سنگ های قیمتی در رده ۴۹ دنیا می باشند. کشور میانمار با وجود جنگ داخلی توانسته در صادرات سنگ های قیمتی پیشرفت خوبی را داشته باشد. میانمار با داشتن مروارید پرورشی طلایی، یاقوت های با کیفیت و یشم سبز مشهور است. در سال ۲۰۱۴ رتبه اول صادرکنندگان سنگ های قیمتی را به خود گرفت و طی چند سال با نزول از این رتبه دوباره در سال ۲۰۱۸ به رتبه اول رسید و در سال بعد رتبه دوم را به خود اختصاص داد.

متاسفانه با ناشناخته بودن چنین صنعتی، سبب شده است که منابع با ارزش عقیق و فیروزه به صورت خام و به طورقاچاق به کشور های پاکستان، اندونزی و سوئیس فرستاده شود که دوباره به صورت قاچاق بازگردانده شوند!!!

این کار سبب سوءاستفاده دیگر کشورها از مواد خام ما می شود و بازار داخل را راکد می کند. به همین علت با استفاده از افراد متخصص و یا علاقمند بومی و امکانات صنعتی می توان چنین سنگ های خامی را به گوهر و جواهر تبدیل کرد و از فروش آنها ارز جهانی را وارد کشور خود کنیم.

نکات مورد توجه در رابطه با خرید سنگ های قیمتی

ملیت سنگ ها

از رایج ترین سنگ‌های طبیعی زینتی الماس، زمرد، انواع یاقوت، عقیق، فیروزه، اوپال، آمتیست، سیترین و… است که هر سنگی متاثر از آب و هوایی که در آن شکل می‌گیرد، متعلق به جغرافیای خاصی‌ است.

برای مثال : مرغوب‌ترین عقیق که فراوانی و تنوع رنگ بالایی دارد، متعلق به یمن است. بهترین یاقوت برای سریلانکا و برمه است. فیروزه در آمریکا و مصر هم وجود دارد اما بهترین گونه‌اش فقط در معادن‌ نیشابور یافت می‌شود.

فاکتورهای ارزش گذاری سنگ های قیمتی مرغوب

وزن سنگ

سایز سنگ : هر قدر سنگ بزرگتر باشد، گرانتر است.

رنگ سنگ : شامل غلظت رنگ که هر چه بیشتر باشد، بهتر است و کیفیت بیشتری دارد.

به عنوان مثال : در فیروزه هر قدر طیف رنگی آن به آبی آسمانی نزدیک‌تر و طیف سبز کم‌تری داشته باشد با کیفیت‌تر و نفیس‌تر است. سوم، میزان شفافیت و خلوص داخل سنگ (clarity) است که منظور، همان نداشتن ناخالصی است. حتی ملیت سنگ که پیش‌تر گفته شد، در قیمت‌گذاری سنگ‌ها موثر است.

انواع تراش : شامل  دستی و صنعتی است. قطعا تراش دستی ارزشمندتر است ولی سنگ‌های جواهری در هنگام تراش به علت حساسیت و ظرافتی که دارد، احتمال متلاشی شدنش بالاست. به همین دلیل از دستگاه استفاده می‌کنند. اصولا این تراش‌ها بر روی سنگ‌هایی که بافت کریستالی دارند مثل عقیق و فیروزه انجام می‌گیرد.

درجه شفافیت رنگ :

درجه شفافیت رنگ با حروف D تا M نشان داده می‌شود که این دسته‌بندی از D به عنوان شفاف‌ترین، شروع و تا M به عنوان کدر‌ترین سنگ قیمتی، ادامه دارد. این طیف به این دلیل A، B و C ندارد که ممکن است در اکتشاف معادن آینده، سنگ‌های شفاف‌تری نسبت به سنگ‌های قیمتی موجود یافت شوند.