مفهوم مدیریت زنجیره تامین و لجستیک

لجستیک ریشه‌ای یونانی دارد و در موارد نظامی برای جابجایی جنگ‌افزار ، مهمات و جیره غذایی در مواقع حرکت از مکان اصلی به سمت خط مقدم استفاده می‌شود. در زبان یونانی ، رومی و امپراطوری رم شرقی، نظامیانی وجود داشتند با نام LOGISTIKAS که وظیفه مسائل مالی و تقسیم مایحتاج بر عهده آنان بوده است.

در دیکشنری آکسفورد لجستیک به این صورت تعریف شده: قسمتی از علوم نظامی که وظیفه تهیه و تحویل آماد و جابجایی مواد و افراد و تجهیزات را دارد و در دیکشنری دیگری به این صورت تعریف شده است : مدت زمانی که برای مهیا کردن منابع مورد نیاز است. لجستیک به صورت عمومی شاخه‌ای از علوم مهندسی است که سیستمهای انسانی بجای سیستمهای ماشینی ایجاد می‌کند.

لجستیک به کلیه فعالیت های هماهنگی اطلاق می شود که جهت بررسی، تحقیق، مطالعه و برآورد نیازها و احتیاجات اولیه در زمینه وسایل و تجهیزات، ماشینها و ابزارآلات ، تاسیسات و قطعات از هر نوع و کلیه امور مربوط به تهیه، تولید، بیمه، نگهداری، انبارداری، توزیع، حمل و نقل، تنظیم و تهیه روش انجام کار، طراحی سیستم و دستور العمل و نظارت بر موارد فوق انجام می گیرد.

گستره‌های مدیریت لجستیک عبارت هستند از:

لجستیک داخل مرزهای یک کشور
لجستیک داخلی
لجستیک خارج از مرزهای کشور

لجستیک در تجارت خارجی

نگاهی به وضعیت کشورمان در حوزه لجستیک و حمل‌ونقل برای تجارت خارجی، این مسئله را آشکار می‌کند که اصولاً برخی مولفه‌های مهم و حیاتی مرتبط با این موضوع در کشور تقریباً غایب هستند. پایانه‌های حمل‌ونقل ترکیبی برای انتقال کالا بین شبکه‌های جاده‌ای، ‌ریلی،‌ دریایی و هوایی که بتوانند دو یا بیشتر این شبکه‌ها را به یکدیگر متصل کنند تقریباً وجود ندارند. از طرف دیگر هنوز هیچ هاب لجستیکی در کشور توسعه نیافته است.
هاب‌های لجستیکی بسته به نوع و سطح جغرافیایی ارائه خدمات در انواع مختلف طبقه‌بندی می‌شوند که البته حتماً باید پایانه حمل‌ونقل ترکیبی را به عنوان بخشی از ساختار خود داشته باشند. در این رابطه بنادر خشک، ‌مراکز لجستیکی بین‌المللی و شهر لجستیک مهم‌ترین هاب‌های لجستیکی با قابلیت ارائه خدمات در سطح بین‌المللی هستند. تلاش برای ایجاد اولین بندر خشک کشور در ایستگاه آپرین در نزدیکی تهران دهه‌هاست که به نتیجه نرسیده و علیرغم تامین برخی زیرساخت‌ها موانع جدی در راه‌اندازی آن وجود دارد.
ایجاد سایر هاب‌های لجستیکی اگر چه در برنامه پنجم توسعه مد نظر قرار گرفت اما اقدام جدی برای تحقق آن صورت نگرفت. لازمه بکارگیری پایانه‌های ترکیبی و هاب‌های لجستیکی، وجود خدمات حمل‌ونقل چندوجهی و خدمات لجستیک طرف سوم است. ضوابط فعالیت این نوع کسب‌وکار‌ها و ارائه خدمات مرتبط در کشور ما وجود نداشته و در نتیجه این خدمات در کشور هنوز رسماً تعریف نشده‌اند.

محرکها و آمیخته های لجستیک

تسهیلات: موجودی، حمل و نقل، اطلاعات و SKU ( یکسان سازی و واحدسازی مجموعه کالاها، بسته بندی ها، انبارها و هر فعالیتی که یکپارچه سازی را تسهیل نماید.) یا روش های تجمیع و تفکیک بارها و محمولات consolidation معمولا از شاخص های کلیدی عملکرد استفاده می کنیم تا طراحی شبکه دقیقتر، کاراتر و پاسخگوتر باشد ( نیاز به تکنولوژی فناوری اطلاعات در لجستیک یک امر بدیهی است.)
طراحی شبکه: روشی استکه طی آن شرکتها خود و دیگر شرکت های همکار را برای دستیابی به بهترین شبکه لجستیکی سازماندهی، ساماندهی می نمایند.
اطلاعات: اطلاعاتی که برای هماهنگ سازی عملیات لجستیکی مورد نیاز است.
ترابری: جابجایی فیزیکی کالا
حمل و نقل: جابجایی کالا و انتقال مالکیت
مدیریت موجودی: تنظیم حداقل میزان موجودی و نحوه باز پرسازی موجودی ها
انبارداری، جابجایی مواد و بسته بندی: انبارش، جابجایی، مدیریت فیزیکی کالا

منبع: حمل و نقل خلیج فارس

نگاهی به وضعیت کشورمان در حوزه لجستیک و حمل‌ونقل برای تجارت خارجی، این مسئله را آشکار می‌کند که اصولاً برخی مولفه‌های مهم و حیاتی مرتبط با این موضوع در کشور تقریباً غایب هستند.

آفکو | مرجع حمل و نقل بین المللی