نقل‌وانتقال ارزی در صادرات و تجارت

روش‌های برات ساده، برات اسنادی، تجارت حساب باز، حواله‌ای، حواله با اخذ ضمانت بانکی و روش اعتبار اسنادی از جمله مهم‌ترین شیوه‌های پرداخت در تجارت بین‌المل به شمار می‌روند.

انواع روش‌های پرداخت در تجارت بین‌‌الملل براساس ریسک

نقل‌وانتقالات مالی و پولی به کار تجارت و بازرگانی گره خورده است. اهمیت این موضوع از آنجا بوده که در تجارت بین‌الملل ریسک معامله مقداری بالا خواهد رفت. چرا که معمولا برخلاف معاملات داخلی، طرف حساب شما یک بازرگان یا شرکت خارجی بوده و قوانین بانکداری بین‌المللی و بازرگانی خارجی بین شما حاکم خواهد بود.

از طرفی نباید نادیده بگیریم که کشور ما سال‌هاست با تحریم‌های مختلف از جمله تحریم‌های بانکی روبرو است. بنابراین نیاز است که در تعامل با تجار خارجی تبادلات مالی و بانکی را بسیار جدی بگیرید.

در صادرات کالا شما نیاز دارید تا در قبال تحویل یک محموله از کالا یا محصول، ارز حاصل از فروش آن را از خریدار دریافت کنید. در اینجا طرف‌های تجاری با دو نوع رویکرد کلی در پرداخت بین‌المللی روبرو هستند.

این دو رویکرد براساس میزان ریسک مورد قبول از جانب طرفین معامله بوده که به صورت زیر است. برای هر کدام از این رویکردها می‌توان روش‌های مختلفی را در نظر گرفت که در این مقاله به صورت مفصل به آنها اشاره می‌کنیم.

رویکرد پرریسک: این رویکرد برای فروشنده کالا پرریسک بوده، چرا که او کالا را ارسال و سپس مبلغ مورد نظر را از خریدار دریافت می‌کند.

رویکرد کم‌ریسک: این رویکرد برای فروشنده کالا ریسک کمتری داشته و بیشتر ریسک به سمت خریدار است. چرا که فروشنده پول را ابتدا دریافت می‌کند.

اما سوال این که منظور از ریسک در پرداخت بین‌الملی، چه نوع ریسک‌هایی است. این ریسک‌ها انواع مختلفی داشته که میزان و شدت آنها از یک کشور نسبت به کشور دیگر متفاوت است. در ادامه به مهم‌ترین این ریسک‌ها اشاره می‌کنیم.

به طور کل هر اندازه که فضای کلان اقتصادی و سیاسی یک کشور ریسک بیشتری داشته باشد، کار تجارت در  آن نیز پر ریسک‌تر خواهد بود و برعکس.

ریسک سیاسی: شرایطی از قبیل جنگ داخلی، جنگ خارجی، تحریم و تهدید را شامل می‌شود.

ریسک بازار: به تغییرات پی‌درپی در بازارهای مالی مانند بازار ارز، نرخ بهره بانکی و امثال آنها اشاره دارد.

ریسک حمل‌ونقل: حمل‌ونقل کالا به برخی کشورها با خطراتی از قبیل طوفان، غرق شدن کالا، سرقت و موارد دیگر روبرو است.

ریسک اقتصادی: شامل شاخص‌های نامناسب اقتصادی از قبیل تورم بالا، رکود و امثال آن است.

ریسک اعتباری: به ناتوانی یا عدم تمایل برای ایفای تعهدات توسط یکی از طرفین تجاری گفته می‌شود.

ریسک حقوقی: به مواردی از قبیل کلاهبرداری، جعل سند و نمونه‌هایی از این قبیل اشاره دارد.

اشاره کردیم که براساس دو رویکرد کم ریسک و پرریسک، روش‌های پرداخت در تجارت بین‌الملل به چندین مورد تقسیم‌بندی می‌شود که برخی از آنها ذیل رویکرد کم ریسک و برخی دیگر ذیل رویکرد پرریسک قرار دارند. در ادامه به مهم‌ترین این روش‌ها اشاره می‌کنیم.

روش تجارت حساب باز (Open Account Trade)

این روش را می‌توان پرریسک‌ترین روش برای فروشنده و در عوض کم‌ریسک‌ترین روش برای خریدار دانست. بنابراین باید اعتماد کامل بین طرفین تجاری وجود داشته باشد.

در روش تجارت حساب باز که به آن روش نسیه نیز می‌گویند، خریدار با فروشنده توافق می‌کند که پس از دریافت کالا در مقصد، طی یک بازه زمانی مشخص پول را به حساب فروشنده واریز کند.

برای آن دسته از طرف‌های تجاری که به یکدیگر اعتماد کامل دارند، روش مذکور روش بسیار مناسبی بوده و دردسرهای کمتری نسبت به سایر روش‌ها دارد. در این روش خریدار نباید به لحاظ قانونی مشکلی جهت انتقال ارز و واریز مبلغ مورد نظر داشته باشد.

چرا که در برخی کشورها ممکن است در یک بازه زمانی مشخص انتقال ارز به برخی مقاصد خاص با محدودیت روبرو باشد. روش تجارت حساب باز به نحوی بوده که فروشنده به نسبت اقدامات بیشتری انجام می‌دهد. چرا که باید کالا را آماده و به گمرکی که مورد نظر خریدار بوده ارسال کند.

برات ساده

برات یکی از اسناد پرکاربرد در تجارت بین‌الملل بوده که برخی از صادرکنندگان از آن برای دریافت پول خود از خریدار استفاده می‌کنند. برات سندی است که در آن افراد از فرد دیگری تقاضا می‌کنند تا مبلغ مشخصی را در زمان مشخص به حساب خود یا فرد دیگری واریز کند. در واقع در اینجا فروشنده برات را صادر و خریدار باید آن را پرداخت کند.

همزمان با فرستادن اسناد حمل کالا و محموله مورد نظر به گمرک، فروشنده برات را به نام خریدار برای او ارسال می‌کند تا خریدار نیز نسبت به واریز آن طبق شرایط مندرج اقدام کند. در این روش ریسک فروشنده کالا نسبت به روش قبل، اندکی کمتری است.

اما باز هم بیشتر ریسک متوجه وی بوده و خریدار هیچ‌گونه ریسکی متحمل نمی‌شود. ریسک فروشنده از آنجا ناشی می‌شود که امکان عدم قبول و واریز مبلغ از جانب خریدار وجود دارد.

برات وصولی اسنادی؛ روش پرداخت DP

این روش بی‌شباهت به روش قبل نیست. چرا که هر دو از برات برای پرداخت پول استفاده می‌کنند. با این تفاوت که در روش برات وصولی اسنادی معمولا به جای تحویل اسناد حمل به خریدار کالا، این اسناد همراه با خود برات به بانک مقصد تحویل داده می‌شود.

در حالت DP، فروشنده کالا به بانک اطلاع می‌دهد که صرفا در صورت پرداخت وجه برات از جانب خریدار، می‌تواند اسناد حمل را به وی تحویل دهد. در غیر اینصورت اسناد حمل برگشت داده خواهد شد. این حالت برای فروشنده ریسک کمتری نسبت به دو روش قبلی به همراه دارد و برای او بهتر است.

برات وصولی اسنادی؛ روش پرداخت DA

تفاوت روش پرداخت DP با روش DA در آن است که در روش دوم معمولا فروشنده ریسک بیشتری را تحمل می‌کند. چرا که دیگر همانند روش DP نیست که بانک مربوطه صرفا در قبال دریافت وجه اسناد را در اختیار خریدار قرار دهد. بلکه در روش DA، خریدار نیز برات را در سررسید مشخص قبول کرده تا در آن تاریخ پرداخت نماید.

بنابراین ریسک روش DA برای فروشنده کالا به مراتب بیشتر از روش DP خواهد بود. چرا که در روش DP خریدار در قبال دریافت اسناد، وجه مورد نظر را پرداخت می‌کند. این در حالی است که در روش DA پرداخت وجهی صورت نگرفته و تنها برات را قبول می‌کند.

البته به نظر می‌رسد این روش نیز نسبت به روش‌های پیشین از جمله روش برات ساده یا روش تجارت حساب باز، به طور کل ریسک کمتری برای فروشنده یا صادرکننده کالا داشته باشد. هر چند باز هم بدون ریسک نخواهد بود. چرا که ممکن است خریدار بنا به هر علتی نتواند مبلغ مورد نظر را در تاریخ مشخص سررسید پرداخت کند.

به چندین روش مختلف برای پرداخت‌ در تجارت بین‌الملل اشاره کردیم. این روش‌ها همگی منطبق با رویکرد پر ریسک برای صادرکننده یا فروشنده کالا محسوب می‌شوند. این در حالی است که برخی روش‌های دیگر نیز وجود دارند که ریسک بسیار کمی برای صادرکننده دارند. در ادامه به این روش‌ها اشاره می‌کنیم.

روش حواله‌ای (Payment Advance Full)

این روش را می‌توان عینا عکس روش تجارت حساب باز دانست. چرا که تقریبا تمامی ریسک بر عهده خریدار خواهد بود و فروشنده کالا هیچ‌گونه ریسکی را متحمل نخواهد شد. در روش حواله‌ای، فروشنده قبل از ارسال کالا، پول خود را از خریدار دریافت خواهد کرد.

این روش بیشتر برای زمانی مناسب بوده که دو طرف اعتماد کامل به یکدیگر داشته باشند. چرا که ممکن است خریدار با برخی از ریسک‌ها از جمله عدم ارسال کالا، ارسال کالا با کیفیت کم‌تر، درخواست مبالغ بیشتر جهت ارسال و برخی ریسک‌های دیگر روبرو شود. البته روند انجام فرایندها و کارها در این روش معمولا بهتر و سریع‌تر از سایر روش‌ها صورت می‌گیرد.

روش حواله با اخذ ضمانت بانکی

میزان ریسک خریدار کالا در روش مذکور کاهش می‌یابد. چرا که در این روش، خریدار زمانی وجه را برای فروشنده واریز می‌کند که فروشنده یک ضمانت‌نامه بانکی به نفع خریدار صادر و برای وی ارسال کرده باشد. بعد از این اقدامات، فروشنده اقدام به ارسال کالا خواهد کرد.

بنابراین در اینجا نیز فروشنده قبل از ارسال کالا وجه خود را دریافت می‌کند. با این تفاوت که در اینجا یک ضمانت‌نامه بانکی جهت جلب اعتماد خریدار صادر می‌کند. این ضمانت‌نامه تا حد قابل توجهی از ریسک معامله برای خریدار کاهش می‌‌دهد. چر چند باز هم این امکان وجود دارد برخی ریسک‌های دیگر از جمله تاخیر در ارسال کالا وجود داشته باشد.

روش اعتبار اسنادی

این روش یکی از مرسوم‌ترین روش‌ها در انواع روش‌های پرداخت تجارت بین‌الملل است. چرا که به اعتقاد بسیاری از کارشناسان بسیاری از نقاط ضعف سایر روش‌ها را پوشش داده است.

از طرفی روش اعتبار اسنادی تا حدودی توانسته بین میزان ریسک خریدار و فروشنده، تعادل برقرار کند. هر چند که مقدار ریسک خریدار تا حدودی بیشتر از فروشنده خواهد بود. اما این میزان نسبت به روش‌های دیگر چندان زیاد نیست.

در روش اعتبار اسنادی که به روش LC نیز معروف بوده، بانک نقش بسیار تعیین کننده‌ای دارد که به عنوان یک واسطه عمل می‌کند. در این روش فروشنده باید اسناد حمل کالا را به یک بانک در کشور خود ارائه داده تا در مقابل وجه مورد نظر کالای خود را دریافت کند.

در ابتدا به نظر می‌رسد که منفعت فروشنده در این روش بیشتر مورد توجه قرار گرفته است. با این حال به علت وجود سازوکار بانکی، تا حد قابل توجهی منافع خریدار نیز تامین می‌شود.

منبع: سایت الو بیزنس

در روش تجارت حساب باز که به آن روش نسیه نیز می‌گویند، خریدار با فروشنده توافق می‌کند که پس از دریافت کالا در مقصد، طی یک بازه زمانی مشخص پول را به حساب فروشنده واریز کند.
آفکو | مرجع حمل و نقل بین المللی